Deprem Neden Olur? Deprem Nasıl Oluşur?
Türkiye, deprem kuşağında yer alan ülkelerden birisi olduğu için en ufak bir sarsıntıda, depremle ilgili pek çok soru gündemdeki yerini alır. Bunların başında ise deprem nedir? sorusu gelir. Halk tabiriyle zelzele olarak da isimlendirilen deprem, yer kabuğunda aniden çıkan enerjinin sismik dalgalanmalara dönüşmesi ve söz konusu dalgaların da yeryüzünde sarsıntı oluşturması şeklinde ifade edilir. Fakat depremin yeryüzünde hissedilebilmesi için belli bir büyüklüğe ve yakınlığa da sahip olması gerekir. Hemen hemen herkese endişe veren bu doğal afetle birlikte, deprem nedir, deprem neden olur ve deprem nasıl oluşur sorularının cevapları da merak edilir. Tüm bu soruların cevaplarını yazımızın devamında bulabilirsiniz! Yerkabuğunu oluşturan levhalar, Astenosferde yer alan konveksiyon akımlar sebebiyle sıklıkla hareket halindedir. Meydana gelen bu hareket sonucunda da yerkabuğundaki levhalar birbirini iter ya da birbirlerinden ayrılır. Söz konusu bu olay ise depreme neden olur. Elastik Sıçrama teorisi ile açıklanabilen deprem oluşumu, zaman içerisinde oluşan deformasyon birikiminin, elastik bir biçimde enerjiyi depolaması ve bu birikimin de fay düzlemindeki sürtünme kuvvetini yenerek hareket oluşturması şeklinde ifade edilir. Bu hareketler, fay çizgisinin iki tarafında da yer alan kayaç blokların birbirine değmesi beklenmedik bir anda kırılarak yer değiştirmesi şeklinde de açıklanır. Depremler, Tektonik, Volkanik ve Çöküntü Depremler şeklinde türlerine de ayrılmaktadır. Yeryüzünde görülen depremlerin %90’ının ise Tektonik Deprem olduğu belirtilir.
Türkiye'deki Riskli Bölgeleri Tanıyalım: Türkiye Deprem Haritası
Türkiye’de art arda yaşanan şiddetli depremler, ülkede hangi bölgelerin risk taşıdığıyla ilgili bilgi talep edilmesine de neden olmuştur. Yaşanan yıkımların daha büyüklerinin olmaması için de hemen herkes, ihtiyaç duyulan iyileştirmeler için ilk adımı atmaya koyularak deprem haritası araştırmalarına yönelmiştir. Peki ülkemizin deprem haritası incelendiğinde, en riskli bölgeler nerelerdir? İşte detaylar... Batı Anadolu ile Kuzey ve Doğu Anadolu Bölgeleri’ndeki fay haritası içerisinde kalan Türkiye’de, özellikle de farklı şehirde yaşanan depremin yakınındaki iller tarafından hissedilmesi endişeye neden olur. Söz konusu durumun tek açıklaması ise fay hatları arasındaki bağlantılar şeklinde ifade edilir. Türkiye fay haritası baz alındığında ülkedeki riskli bölgeler 5 gruba ayrılırken, bu gruplardan 1’inci sırada yer alanı yüksek riskli, 5’inci grupta yer alan bölge ise düşük riskli olarak belirtiliyor. Düşük Riskli Bölgeler Türkiye deprem haritası incelendiğinde deprem riskinin en az olduğu gruplar olan 4’üncü ve 5’inci grupta yer alan iller ise Sinop, Giresun, Trabzon, Rize, Artvin, Kırklareli, Ankara, Edirne, Adana, Nevşehir, Niğde, Aksaray, Konya ve Karaman şeklinde gösteriliyor. Orta Riskli Bölgeler Ülkedeki fay hatları incelendiğinde 3’üncü grupta yer alan iller, Eskişehir, Antalya, Tekirdağ, Edirne, Sinop, İstanbul, Kastamonu’yu, Ordu, Samsun, Giresun, Artvin, Şanlıurfa, Mardin, Kilis, Adana ve Gaziantep’in de bazı bölgeleri ve Kahramanmaraş, Sivas, Gümüşhane, Bayburt, Kayseri, Yozgat, Çorum, Ankara, Konya, Mersin ve Nevşehir takip ediyor. Deprem riski açısından 2’inci grupta yer alan iller, Tekirdağ, İstanbul (1 ve 2. Bölge), Bitlis, Kahramanmaraş, Van, Adıyaman, Şırnak başta olmak üzere, Zonguldak, Tekirdağ, Afyon, Samsun, Antalya, Erzurum, Kars, Ardahan, Batman, Iğdır, Elazığ, Diyarbakır, Adana, Eskişehir, Malatya, Kütahya, Çankırı, Uşak, Ağrı ve Çorum şeklinde sıralanabilir. Yüksek Riskli Bölgeler Türkiye deprem haritası incelendiğinde, deprem riskinin yüksek olduğu 1’inci gruptaki iller ise şu şekilde sıralanabilir; İzmir, Balıkesir, Manisa, Muğla, Aydın, Denizli, Isparta, Uşak, Bursa, Bilecik Yalova’yı, Sakarya, Düzce, Kocaeli, Kırşehir, Bolu, Karabük ve Hatay takip ederken. 1’inci grupta yer alan diğer iller ise; Bartın, Çankırı, Tokat, Amasya, Çanakkale, Erzincan, Tunceli, Bingöl ve Muş, Hakkari, Osmaniye, Kırıkkale ve Siirt olarak gösterilebilir. Deprem riskine göre belirtilen iller ise fay hattına olan bağlantısına göre birden fazla risk grubunda yer alabilmektedir. Bu nedenle de şehir içerisinde hangi konumda yer aldığımız da, deprem riskine yönelik ipucu verebilir.
İstanbul Deprem Haritası
Türkiye, 3 büyük fay hattı içerisinde bulunan bir konuma sahip olması nedeniyle, deprem kuşağında yer almaktadır. Risk açısından hem 2’inci hem de 3’üncü grupta yer alan ve deprem riski yüksek olan illerin başında da İstanbul gelmektedir. Kuzey Anadolu Fay hattı üzerinde bulunan İstanbul’da ise ilçelere ve semtlere göre deprem riskinde artış ya da azalma söz konusudur. İstanbul deprem haritası incelendiğinde şehrin riskli bölgelerini düşük, orta derece ve yüksek olmak üzere 3’e ayırabiliriz. İstanbul'da Düşük Riskli İlçeler Şehirde düşük deprem riski taşıyan ilçe ve semtlerin arasında Darıca, Pendik, Kartal, Kadköy, Ümraniye, Üsküdar, Çengelköy, Erenköy, Suadiye, Şile, Polonezköy’ü, Altunizade, Eminönü, Adalar, Rumelihisarı, İçerenköy, Beşiktaş, Nişantaşı, Sarıyer, İstinye, Kağıthane, Gültepe, Arnavutköy, Levent, Şişli ve Taksim ilçeleri takip eder. İstanbul'da Orta Derece Riskli İlçeler İstanbul deprem bölgeleri içerisinde orta derece deprem riski taşıyan ilçeler, Beşiktaş, Tarabya Çukuru, Üsküdar Çukuru, Çayırbaşı Çukuru, Tophane, Ortaköy’ün dolgu kesimleri, Alibeyköy, Kadıköy Kurbağalıdere, Moda’nın denize bakan kısmı, Fatih, Topkapı, Silivri, Gümüşyaka olarak sıralanır. İstanbul'da Yüksek Riskli İlçeler Şehirdeki fay hatlarından yola çıkarak İstanbul deprem risk haritası incelendiğinde, şehirdeki yüksek riskli ilçelerin başında ise Zeytinburnu, Florya, Küçükçekmece kıyıları, Ispartakule, Esenkent, Avcılar, Ambarlı ve Haramidere gelir. Fay haritalarından yola çıkarak şehirde özellikle Avrupa Yakası’ndaki deprem riskinin ve yaka içerisinde de Avcılar ilçesinin sahip olduğu zemin nedeniyle yoğun risk taşıdığını söylemek mümkün.
Türkiye'de Yaşanmış En Büyük Depremler
Türkiye, coğrafi konumu nedeniyle 1500’lü yıllardan bu yana çeşitli zaman aralıklarında şiddetli depremlerle sarsılmıştır. Bunlardan bilinen ilki ise 1509 yılında gerçekleşmiş ve ‘Küçük Kıyamet’ olarak isimlendirilmiştir. 130 bin kişinin hayatını kaybettiği bu depremin ardından ise Türkiye, 27 Aralık 1939 tarihinde Erzincan’da meydana gelen ve 33 bin kişinin hayatını kaybettiği 7.9 büyüklüğündeki depremle sarsılmıştır. Aradan geçen 60 yıl sonunda ise 17 Ağustos 1999 günü, merkez üssü Gölcük olan 7.4 büyüklüğündeki deprem, 17 bin 118 kişinin hayatını kaybetmesine neden olmuştur. Kuzey Anadolu Fay Hattı, Doğu Anadolu Fay Hattı ve Batı Anadolu Fay Hattı’nın geçtiği Türkiye, son 1 yıl içerisinde 2 kez büyük depreme tanık olmuştur. 24 Ocak 2020 tarihinde 6.8 şiddetindeki Elazığ Sivrice depreminin ardından, son olarak 30 Ekim 2020 günü saat 14:51’de 16 saniyelik süren 113 kayıplı 6.9 büyüklüğündeki sarsıntı da, ülkemizin deprem kuşağında yer aldığını bir kez daha hatırlatmıştır.
Deprem Sigortası (DASK) Yaptırmayı İhmal Etmeyin!
Şehirleşmenin her geçen gün yaygınlaştığı Türkiye’de, her ne kadar yapılan birçok bina yeni olsa da zemin etüdü, dayanıklılık ve pek çok etken de deprem konusunda şehirdeki riski artırıcı güce sahiptir. Aslında çok dayanıklı duran binalar da bu nedenle, şiddetli bir deprem olduğunda toz bulutuna dönmekte ve ne yazık ki çok sayıda canlının hayatını kaybetmesine, çok sayıda insanın da evsiz kalmasına neden olmaktadır. Beklenmedik anlarda gelişi ile bilinen depreme karşı alınabilecek önlemlerin başında ise deprem sigortası vardır. Depremin sebep olduğu maddi hasarların ödenmesini sağlayan zorunlu deprem sigortası (DASK) da, devlet tarafından yapılan kanuni düzenleme ile konutlar için zorunlu tutulmuştur. Böylelikle DASK ile binanızın tamamı ya da bir kısmı zarar görse de güvenceniz olacaktır. Eğer siz de çok geç olmadan deprem ve deprem nedeniyle oluşan maddi zararlara (yangın, tsunami, yer kayması, patlama) karşı güvence altında olmak istiyorsanız, detaylı bilgi almak için https://www.generali.com.tr/dask sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
